Door Dietlind-Rozekin Craenhals
Op 14 en 15 maart 2025 vulde de leeszaal van het Brugse Stadsarchief zich met een vijftigtal enthousiaste vrijwilligers voor Mapathon 1571. Gespreid over twee dagen werkten zij samen aan het digitaal georefereren van een laat 16de-eeuwse kaart van Pieter (II) Claeissens. Deze kaart beeldt het Brugse Vrije af en is gebaseerd op een (deels) verloren origineel uit 1571 door Pieter Pourbus. Het evenement bracht mensen met uiteenlopende achtergronden samen rond een gedeelde interesse in geschiedenis, erfgoed en digitale technologie.
Voor ze aan de slag gingen, kregen de deelnemers een historisch introductie tot de kaart en een praktische training in het gebruik van Allmaps, een online tool om oude kaarten te koppelen aan moderne geografische coördinaten, oftwel ‘georefereren’. Zo konden vrijwilligers punten op de kaart identificeren en linken aan een huidige coöridnatenstelsel. Archeoloog Jan Trachet, die samen met het Agentschap Onroerend Erfgoed aan de digitalisering werkte, wil via georefereren de kaart toegankelijker maken voor een breder publiek én relevant voor hedendaags onderzoek. Door verleden en heden te koppelen, ontstaat een rijker begrip van ruimtelijke evoluties en historische structuren.
Via burgerwetenschap en publieksgeschiedenis werden vrijwilligers actief betrokken bij dit proces. Deze aanpak sluit aan bij een bredere beweging binnen de digitale erfgoedsector, waarin burgerparticipatie steeds centraler staat. De mapathon – een bijeenkomst waarbij mensen met uiteenlopende achtergronden samen een kaart gaan georefereren – werd hier ingezet als vorm van ‘community cartography’. Tijdens Mapathon 1571 werkten vrijwilligers gelijktijdig aan het ruimtelijk duiden van de kaart, waarbij digitale technieken hen hielpen om het verleden op een nieuwe manier te verkennen. Het project toonde hoe digitalisering en erfgoed elkaar kunnen versterken en hoe samenwerking tussen burgers en experts leidt tot waardevolle resultaten.
Ghent CDH ondersteunde het technisch gedeelte van dit evenement en bracht tegelijk een publieksgeschiedenis-invalshoek. Er werden in totaal 25 vrijwilligers geïnterviewd om inzicht te krijgen in hun ervaringen, motivaties en reflecties. De gesprekken gingen onder meer over eerdere betrokkenheid bij vrijwilligerswerk, affiniteit met geschiedenis en cartografie, en hun indrukken van het evenement en het gebruik van Allmaps.
Deelnemers benadrukten dat dit soort initiatieven geschiedenis op een toegankelijke en interactieve manier dichter bij het brede publiek brengt. Bijna iedereen gaf aan dat het werken met nieuwe digitale tools binnen een gemeenschapsgericht project een gevoel van ontdekking, plezier en verbondenheid met het verleden opleverde. Ze beschouwden het leren inzetten van technologie voor historische analyse als een duidelijke meerwaarde. Deelnemers vertelden hoe het project verleden en heden met elkaar verbindt, en hoe verrassend en boeiend het werken met historische kaarten via digitale tools kan zijn. De combinatie van erfgoed, technologie en samenwerking zorgde voor een leuke ervaring. Zoals één vrijwilliger het treffend verwoordde:
“Vandaag hebben we de kaart van Claeissens echt de 21ste eeuw binnengeleid.”